प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (पीएमएफबीवाय)

प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (पीएमएफबीवाय)

तपशील
१८ फेब्रुवारी २०१६ रोजी सुरू केलेली “प्रधानमंत्री पीक विमा योजना” ही शेती, सहकार व शेतकरी कल्याण विभाग, कृषी मंत्रालयाची एक पिक विमा योजना आहे. पीएमएफबीवायचा उद्देश नैसर्गिक आपत्ती (वादळ, दुष्काळ, दुष्मिती, रोग इत्यादी)मुळे पिकांचे नुकसान झालेले शेतकऱ्यांना आर्थिक संरक्षण प्रदान करणे आहे. ही योजना भारतातील सर्व शेतकऱ्यांसाठी किफायतशीर विमा प्रीमियम दराने पिक विमा उपलब्ध करून देते. पीएमएफबीवाय ही विमा कंपन्या व बँकांच्या जाळ्याद्वारे अंमलात आणलेली एक किफायतशीर पिक विमा उत्पाद आहे. या योजनेंतर्गत ५० कोटीहून अधिक शेतकऱ्यांना कव्हरेज दिला जातो आणि ५० हून अधिक पिकांवर विमा सुनिश्चित केला जातो.

उद्दिष्टे

• अनपेक्षित घटनांमुळे पिकांचे नुकसान किंवा हानी झालेल्या शेतकऱ्यांना आर्थिक साहाय्य व पाठिंबा पुरवणे.

• शेतकऱ्यांचे उत्पन्न स्थिर ठेवणे व शेती चालू ठेवण्यास मदत करणे.

• शेतकऱ्यांना आधुनिक व नवोन्मेषी कृषी पद्धती अवलंबण्यास प्रोत्साहन देणे.

• पिक विविधता सुनिश्चित करणे, शेतकऱ्यांची क्रेडिट पात्रता वाढवणे, कृषी क्षेत्राची वाढ व स्पर्धात्मकता सुधारणा करणे, आणि उत्पादन धोकेंपासून शेतकऱ्यांचे संरक्षण करणे.

फायदे

• किफायतशीर प्रीमियम:
  • खरीप अन्न व तेलबियाणांवर जास्तीत जास्त प्रीमियम दर २% असेल.
  • रबी अन्न व तेलबियाणांवर 1.5%.
  • वार्षिक व्यावसायिक किंवा फळबाग पिकांसाठी 5%.
  • उर्वरित प्रीमियम सरकार सबसिडीिच्या स्वरूपात भरणार.
  • उत्तर-पूर्व राज्ये, जम्मू, काश्मीर व हिमाचल प्रदेशमधील शेतकऱ्यांसाठी सरकार संपूर्ण प्रीमियम भरणार.

• समग्र कव्हरेज:
  नैसर्गिक आपत्ती (दुष्काळ, पुर), कीटक, रोग आणि स्थानिक धोके जसे की गार पाऊस, भू-स्खलन यांनी निर्माण झालेली हानी कव्हर केली जाते.

• वेळेवर नुकसान भरपाई:
  पीएमएफबीवायचे उद्दिष्ट पिक तांदूळ झालेल्यानंतर दोन महिन्यांच्या आत दावे प्रक्रियेत आणणे आहे, जेणेकरून शेतकऱ्यांना जलद आर्थिक मदत मिळू शकेल.

• तंत्रज्ञानाधारित अंमलबजावणी:
  सॅटेलाइट इमेजिंग, ड्रोन व मोबाइल अ‍ॅप्स यांसारख्या तंत्रज्ञानांचा वापर करून पिक नुकसानाचे अचूक मापन व दावे निपटवणे.

जोखीमांची समाविष्टता

• उत्पादनातील नुकसान (उभे पिक): सरकार नैसर्गिक घटकांमुळे होणाऱ्या नुकसानांसाठी कव्हरेज पुरवते (जसे की आग, वीज, वादळ, गार, पूर, कीटक, रोग, दुष्काळ इत्यादी).

• रोकून ठेवलेले पेरणी: जर प्रत्यक्ष पेरणी अनुकूल हवामान नसल्यामुळे शक्य नसली, तर अशा शेतकऱ्यांना विमा रक्कमेच्या जास्तीत जास्त २५% पर्यंत दावे करण्याची पात्रता दिली जाईल.

• उपपिकानन्तरचे नुकसान: जर पिक तांदूळ झाल्यानंतर “कट व पसराव” स्थितीत ठेवले गेलेले पिक चक्रीवादळ किंवा पावसामुळे नष्ट झाले, तर तो नुकसान कव्हर केला जातो (जास्तीत जास्त १४ दिवसांच्या आत).

• स्थानिक आपत्ती: ठराविक स्थानिक धोके जसे गार पावस, भू-स्खलन, पूर इत्यादी प्रभावित शेतावर होणारे नुकसान कव्हर केले जाते.

पात्रता

• सर्व शेतकरी (कंत्राटी शेतकरी आणि शेअरपीकदार यांनाही) जे अधिसूचित पिक पेरतात आणि अधिसूचित भागात येतात.

• शेतकऱ्यांनी विमाधारक पिकांवर “विमा हित” असणे आवश्यक.

• जमीन मालकीचे प्रमाणपत्र किंवा जमीन धारकत्व करारपत्र असणे आवश्यक.

• शेतकऱ्याने अंमलबजावणी कालावधीत (साधारणपणे पेरणी सुरू झाल्यापासून दोन आठवड्यांच्या आत) विम्यासाठी अर्ज करणे आवश्यक.

• त्या पिकाच्या नुकसानीसाठी इतर माध्यमांमधून भरपाई प्राप्त झालेली नसावी.

अपवाद

• अधिसूचित नसलेल्या क्षेत्रातील नुकसान कव्हर केले जात नाही.

• पिक चक्राच्या बाहेर घडणारे नुकसान बहुतेक वेळा कव्हर नसते.

• शेतकऱ्याची चुक अथवा मार्गदर्शित कृषी पद्धती न पाळल्यामुळे झालेले नुकसान कव्हर न केले जाऊ शकते.

• ठरलेल्या मर्यादेपलीकडील नुकसान कव्हर न होऊ शकते.

• प्रीमियम न भरल्यास कव्हरेज रद्द होऊ शकते.

अर्ज करण्याची प्रक्रिया
ऑनलाइन

• “प्रधानमंत्री पीक विमा योजना” अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या.

• होमपेजवर उजव्या कोपऱ्यात “Farmer Corner” क्लिक करा.

• पॉपअपमध्ये “Guest Farmer” क्लिक करा → नोंदणी फॉर्म.

• (जर आधीच नोंदणीकृत असाल तर थेट Step 4 वर जा.)

• नोंदणी फॉर्ममध्ये आवश्यक माहिती भरा (शेतकरी तपशील, निवासी तपशील, ओळख व बँक खाते यांची माहिती).

• कल्पा कोड भरा → “Create User”.

• नोंदणीनंतर “Farmer Corner (Apply for Crop Insurance Yourself)” → “Login for Farmer”.

• मोबाइल नंबर, कॅप्चा भरा → “Request for OTP” → प्राप्त OTP भरा → “Submit”.

• अर्ज फॉर्म मध्ये आवश्यक माहिती व दस्तऐवज अपलोड करा → “Preview” → “Submit”.

• पेमेंट करताना “Pay Later” किंवा “Make Payment” पर्याय निवडा.

• यशस्वी पेमेंटनंतर पावती छापून ठेवा.

ऑफलाइन
स्थानिक कृषी कार्यालय किंवा सहकारी संस्थांमध्ये अर्ज करता येतो.

अर्ज स्थिती तपासणी
PMFBY संकेतस्थळावर “Application Status” पर्यायाद्वारे अर्जाची स्थिती तपासू शकता.

आवश्यक दस्तऐवज

• पासपोर्ट आकार छायाचित्र

• passbook

• ओळख पुरावा (आधार, PAN, मतदार ओळखपत्र, बँक पासबुक इत्यादी)

• पत्त्याचा पुरावा (विजेचे बिल, पासबुक इत्यादी)

• जमीन नोंदणी दस्तऐवज (RoR / LPC / इतर मान्य करारपत्रे)

• पिक पेरल्याची किंवा पेरायची घोषित घोषणा