स्वतंत्र सैनिक सन्मान पेन्शन योजना

स्वातंत्र्य सैनिक सम्मान पेन्शन योजना
सुरूवात:
१५ ऑगस्ट १९७२ रोजी केंद्रीय गृहमंत्रालयाने "स्वातंत्रता सैनिक सम्मान पेन्शन योजना" सुरू केली. या योजनेचे उद्दीष्ट जीवनशक्ती असलेल्या स्वातंत्र्य सैनिकांना आणि त्यांच्या कुटुंबियांना पेन्शन देणे आहे. जर स्वातंत्र्य सैनिक जिवंत नसेल, तर त्यांच्या कुटुंबीयांना किंवा शहीदांच्या कुटुंबियांना पेन्शन दिली जाते. या योजनेच्या माध्यमातून स्वातंत्र्य सेनान्यांना एक प्रकारे "सम्मान" दिला जातो.

कालावधी:
मुलींच्या बाबतीत, जर त्या अविवाहित असतील, तर पेन्शन त्यांना त्यांच्या विवाहापर्यंत किंवा स्वावलंबी होईपर्यंत दिली जाईल.
जर पेन्शनधारकाचे निधन झाले, तर त्याच्या वारसांना पेन्शन दिली जाणार नाही, परंतु त्यांना नवा अर्ज सादर करून आणि पेन्शनधारकाची पुरावा दाखवून अर्ज करण्याची आवश्यकता असेल. अर्ज नवीन दृषटिकोनातून विचारला जाईल.

पेन्शन लाभ:
स्वातंत्र्य सैनिकांच्या विविध श्रेणींनुसार पेन्शनचे लाभ खालीलप्रमाणे आहेत:

1. अंडमान पोलीटिकल कॅदीटेस/जेल कैदी/पत्न्या (१५.०८.२०१६ पासून):

   • मूलभूत पेन्शन (प्रति महिना): ₹३०,०००

   • एकूण पेन्शन (३% डीआर सह): ₹३०,९००

2. ब्रिटिश भारताबाहेर पीडित स्वातंत्र्य सैनिक/पत्न्या:

   • मूलभूत पेन्शन (प्रति महिना): ₹२८,०००

   • एकूण पेन्शन (३% डीआर सह): ₹२८,८४०

3. इतर स्वातंत्र्य सैनिक/पत्न्या समावेशाने INA:

   • मूलभूत पेन्शन (प्रति महिना): ₹२६,०००

   • एकूण पेन्शन (३% डीआर सह): ₹२६,७८०

4. स्वातंत्र्य सैनिकांचे आश्रित कुटुंबीय (अधिकतम ३ मुली):

   • मूलभूत पेन्शन (प्रति महिना): ₹१३,००० ते ₹१५,०००

   • एकूण पेन्शन (३% डीआर सह): ₹१३,३९० ते ₹१५,४५०

पात्रता:
स्वातंत्र्य सैनिकांना पेन्शन देण्यासाठी योग्य मानले जाणारे, खालील प्रकारचे असावे लागतात:
(a) किमान सहा महिने तुरुंगवास:
स्वातंत्र्यपूर्व काळात किमान सहा महिने तुरुंगवास भोगलेले व्यक्ती पात्र ठरतात. INA च्या माजी कर्मचाऱ्यांना भारताबाहेर तुरुंगवास भोगल्यास पेन्शन मिळण्याचा हक्क आहे.
महिलांसाठी व SC/ST स्वातंत्र्य सैनिकांसाठी किमान तुरुंगवास तीन महिने ठेवण्यात आला आहे (01.08.1980 पासून).

स्पष्टीकरण:

1. सक्षम प्राधिकरणाने आदेश दिल्यास, ठाण्यांमध्ये ठेवलेल्या व्यक्तींना तुरुंगवास म्हणून गणले जाईल.

2. एक महिन्यापर्यंतची सवलत वास्तविक तुरुंगवास म्हणून गणली जाईल.

3. आरोपावर खटला न झाल्यास, दोषारोपणाची कालावधी वास्तविक तुरुंगवास म्हणून गणली जाईल.

4. कालावधी तुटलेली असली तरी, एकत्रित करून पात्रता तपासली जाईल.

पात्र आश्रित:
स्वातंत्र्य सैनिकाचे निधन झाल्यावर, त्याच्या कुटुंबीयांना पेन्शन दिली जाईल. पात्र कुटुंबीयांमध्ये, माता, पिता, विधवा/विधुर (त्यांनी पुनर्विवाह केला नसेल), आणि अविवाहित मुली समाविष्ट आहेत.
जर एकापेक्षा अधिक पात्र आश्रित असतील, तर आधी विधवा/विधुर, नंतर अविवाहित मुली, नंतर माता आणि नंतर पिता पात्र असतील.

(b) जास्त काळ भूमिगत असलेले व्यक्ती:
त्यांना एका पुरस्कारासाठी पकडण्याचा आदेश असलेल्या व्यक्ती किंवा ज्यावर तुरुंगवासाचा आदेश असला, तरी ते भूमिगत असले तरी पेन्शन मिळवू शकतात.
(c) आंतर्राज्यीकरण/निर्वासन:
आंतर्राज्यीकरण किंवा निर्वासनाच्या काळात ६ महिने किंवा त्यापेक्षा जास्त असलेले व्यक्ती पात्र ठरतात.

(d) संपत्ती जप्त किंवा विक्री:
स्वातंत्र्य लढ्यात सहभागामुळे जप्त केलेली संपत्ती.
(e) सतत अपंगत्व:
गोळीबार किंवा लाठीमाराने अपंग झालेल्या व्यक्ती.
(f) नोकरी गमावलेली व्यक्ती:
स्वातंत्र्य संग्रामात सहभागी होऊन नोकरी गमावलेल्या व्यक्ती.

अर्ज प्रक्रिया:
ऑफलाइन अर्ज:

1. अर्जदाराने संबंधित राज्य शासन किंवा गृहमंत्रालयाच्या स्वातंत्र्य सैनिक विभागाकडून अर्ज फॉर्म मिळवावा.

2. अर्ज फॉर्ममध्ये सर्व आवश्यक माहिती भरून त्यात संबंधित कागदपत्रे जोडावीत.

3. अर्जाचा एक तुकडा राज्य शासनाच्या मुख्य सचिवांपाशी पाठवावा, आणि दुसरा तुकडा गृहमंत्रालयात पाठवावा.

आवश्यक कागदपत्रे:
१. तुरुंगवास/ठेव:
तुरुंग अधिकाऱ्यांकडून प्रमाणपत्र किंवा संबंधित जिल्हा अधिकारी यांचे प्रमाणपत्र.
२. भूमिगत असलेले व्यक्ती:
कोर्ट आदेश किंवा सरकारी आदेशांची प्रमाणपत्रे.
३. आंतर्राज्यीकरण/निर्वासन:
आंतर्राज्यीकरणाचे प्रमाणपत्र.
४. संपत्ती गमावली किंवा नोकरी गमावलेली व्यक्ती:
तुरुंगाच्या आदेशांसाठी संबंधित आदेश दाखवावे.

पेन्शन प्राप्त करण्याच्या वेळी आवश्यक कागदपत्रे:

• छायाचित्र.

• दोन महत्वाचे ओळख चिन्हे.

• नमुना स्वाक्षरी किंवा डाव्या हाताचा अंगठा आणि बोटांचे ठसे, जे पात्र अधिकाऱ्यांकडून प्रमाणित केलेले असावे, असे स्वातंत्र्य सैनिकांच्या बाबतीत, जे अक्षरओळख असलेले नाहीत.

• जन्मतारीख.