प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजना

प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजना (PM-GKAY)

प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजना (PM-GKAY) ही आत्मनिर्भर भारत अभियानाचा एक भाग आहे, जी प्रवासी कामगार आणि गरीब कुटुंबांना मोफत अन्नधान्य पुरवण्याच्या उद्देशाने सुरू करण्यात आली होती. या योजनेचा पहिला आणि दुसरा टप्पा अनुक्रमे एप्रिल ते जून 2020 आणि जुलै ते नोव्हेंबर 2020 पर्यंत कार्यान्वित करण्यात आला. तिसरा टप्पा मे ते जून 2021 पर्यंत, चौथा टप्पा जुलै ते नोव्हेंबर 2021 पर्यंत आणि पाचवा टप्पा डिसेंबर 2021 ते मार्च 2022 पर्यंत कार्यान्वित झाला.

चरण VI अंतर्गत, एप्रिल ते सप्टेंबर 2022 या कालावधीत योजनेसाठी अतिरिक्त खाद्य सबसिडीचा अंदाजे खर्च ₹80,000 कोटी होता.

या योजनेअंतर्गत, केंद्र सरकार गरीब कुटुंबांना प्रत्येक महिन्याला 5 किलो मोफत अन्नधान्य पुरवते. हे राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायद्यानुसार (NFSA) सार्वजनिक वितरण प्रणाली (PDS) अंतर्गत मिळणाऱ्या रियायती (₹2-₹3 प्रति किलो) राशनच्या अतिरिक्त आहे. अन्नधान्याची आणि राशनाची मात्रा बदलू शकते.

एक राष्ट्र, एक राशन कार्ड योजना:

तसेच, एक राष्ट्र, एक राशन कार्ड योजना अशी सुविधा प्रदान करते, ज्यामुळे सर्व पात्र राशन कार्डधारक किंवा लाभार्थी भारताच्या कोणत्याही कोपऱ्यातून त्यांच्या हक्कांचा लाभ घेऊ शकतात. हे राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा (NFSA), 2013 अंतर्गत लागू होणारे आहे.

लाभ:

PMGKAY योजनेअंतर्गत, प्रत्येक राशन कार्डधारी कुटुंबाला 5 किलो मोफत अन्नधान्य आणि PDS अंतर्गत आधीच दिले जाणारे 5 किलो रियायती अन्नधान्य मिळते.

गेहूं 6 राज्यांमध्ये/संघ राज्यांमध्ये वितरित केले गेले आहे: पंजाब, हरियाणा, राजस्थान, चंडीगड, दिल्ली आणि गुजरात, तर तांदूळ इतर राज्यांमध्ये/संघ राज्यांमध्ये वितरित केले गेले आहेत.

पात्रता:

या योजनेअंतर्गत, अंत्योदय अन्न योजना (AAY) आणि प्राथमिकता प्राप्त गृहस्थी (PHH) श्रेणीतील कुटुंब पात्र ठरतात.

PHH कुटुंबांची ओळख राज्य सरकार किंवा संघ राज्य प्रशासन त्यांच्याकडून ठरवलेल्या निकषांनुसार करेल. AAY कुटुंबांची ओळख केंद्र सरकारने ठरवलेल्या निकषांनुसार राज्य/संघ राज्यांद्वारे केली जाईल.

पात्र कुटुंबांमध्ये समाविष्ट आहेत:

• विधवा, गंभीरपणे आजारी किंवा शारीरिकदृष्ट्या अक्षम व्यक्ती, 60 वर्षांवरील लोक जे निश्चित उपजीविकेच्या सहाय्याशिवाय जीवन जगत असतात.

• विधवा, शारीरिकदृष्ट्या अक्षम, 60 वर्षांवरील व्यक्ती, एकल महिला किंवा एकल पुरुष ज्यांच्याकडे कोणतेही कुटुंब किंवा सामाजिक समर्थन नाही.

• सर्व प्राचीन आदिवासी कुटुंब.

• भूमिहीन शेतमजूर, सीमांत शेतकरी, ग्रामीण कारीगर/हस्तकला करणारे जसे की मिस्त्री, बुनकर, लोहार, कापड व्यवसाय करणारे, झोपडपट्टीमध्ये राहणारे, तसेच अनौपचारिक क्षेत्रात रोजगारी करणारे लोक जसे की कुली, रिक्शा चालक, ठेलेवाले, फळ आणि फूल विक्रेते, साप पाळणारे, कचरा गोळा करणारे, मोची, असहाय लोक इत्यादी.

• HIV संक्रमित व्यक्तींचे सर्व पात्र गरीबी रेषेखालील (BPL) कुटुंब.

अर्ज प्रक्रिया:

ऑफलाइन अर्ज: इच्छुक व्यक्ती आपल्या जवळच्या फेअर प्राईस शॉप (FPS) वर जाऊन राशन कार्ड दाखवू शकतात.
लाभार्थी आपल्या राशन कार्ड क्रमांक किंवा आधार क्रमांकाचा उल्लेख करून देशातील कोणत्याही फेअर प्राईस शॉप डीलरकडून राशन प्राप्त करू शकतात. आधार प्रमाणीकरणासाठी लाभार्थी आपल्या बोटांच्या ठसे किंवा आयरिस आधारित ओळख वापरू शकतात.

आवश्यक कागदपत्रे:

• राशन कार्ड

• आधार कार्ड (जर ते राशन कार्डशी जोडलेले असेल)

याप्रमाणे, पीएमजीकेएवाई योजना गरीब आणि गरजू कुटुंबांसाठी एक महत्त्वाची योजना आहे, जी त्यांना अन्नधान्याच्या आवश्यकतांची पूर्तता करण्यात मदत करते.