राष्ट्रीय अन्नसुरक्षा अभियान (एनएफएसएम)
तपशील
मिशनचे मुख्य उद्दिष्ट या पीकांमध्ये उत्पादनातील अंतर कमी करणे आहे, ज्यासाठी सुधारित तंत्रज्ञान आणि शेतमाल व्यवस्थापन पद्धतींचा प्रसार केला जातो. या कार्यक्रमांतर्गत शेतकऱ्यांना विविध प्रोत्साहन दिले जातात जसे की बियाण्यांचे उत्पादन आणि वितरण, बियाण्यांचे मिनी किट पुरवठा, फ्रंट लाइन/क्लस्टर प्रदर्शन, सुधारित शेतमजुरे साधने, बायो-पेस्टिसाईड्स, सूक्ष्म पोषण तत्त्वे, बायो-खते इत्यादी.
| अ.क्र. | घटक | फायदा |
|---|---|---|
| 1 | प्रदर्शन | एका हेक्टर क्षेत्रात एकाच पीकासाठी (जास्त अन्नधान्य वगळता) प्रदर्शनासाठी प्रोत्साहन रु. ९०००/- आणि पीक व्यवस्थापन आधारित प्रदर्शनासाठी रु. १५,०००/- दिले जातील. |
| जास्त अन्नधान्यांसाठी, एका हेक्टर क्षेत्रातील प्रदर्शनासाठी प्रोत्साहन रु. ६,०००/- आहे. | ||
| 2 | बियाण्याचे वितरण | निवडलेल्या शेतकऱ्यांना एका पीक हंगामात २ हेक्टरपर्यंतच्या क्षेत्रासाठी बियाण्यांच्या खरेदीसाठी मदत दिली जाईल, जी DBT अंतर्गत लागू आहे. दर पीकासाठी वेगवेगळे दर असतील. |
फायदे
या योजनेतून खालील फायदे मिळविण्यावर लक्ष केंद्रित आहे:
पिकांचे उत्पादन व उत्पादकता वाढविणे
क्लस्टर प्रदर्शन, क्लस्टर फ्रंटलाइन प्रदर्शन आणि फ्रंटलाइन प्रदर्शनाद्वारे सुधारित तंत्रज्ञान व बियाण्यांच्या जातींचा प्रसार व विस्तार करणे
दर्जेदार/प्रमाणित बियाण्यांच्या उत्पादन व वितरणासाठी मदत
पोषण व्यवस्थापन आणि कीटक व्यवस्थापनासाठी आधार
शेतमजुरे साधने/यंत्रे, शेतकऱ्यांची क्षमता वाढवणे, पाणी वाहतूक पाइप, धान्यशेतीनंतरच्या तंत्रज्ञानांसाठी (जसे डाळ काढणे, दगड काढणे, वर्गीकरण इत्यादी) लवचिक घटकाची तरतूद
अर्जदार पात्रता
सर्व शेतकरी या योजनेसाठी अर्ज करू शकतात.
क्षेत्र व लाभार्थी निवडीचे निकष
SC/ST योजना अंमलबजावणीसाठी केंद्र सरकारच्या निर्णयानुसार, SCP साठी १६% तर TSP साठी ८% निधी राखून ठेवला जाईल. मात्र, राज्ये SC/ST शेतकऱ्यांना त्यांच्या लोकसंख्येनुसार निधी वाटप करू शकतात.
निधीच्या किमान ३३% वाटप लहान व मर्यादित शेतकऱ्यांसाठी करणे आवश्यक आहे.
निधीच्या किमान ३०% वाटप महिला शेतकऱ्यांसाठी करणे आवश्यक आहे.
सर्व शेतकरी या मिशनच्या विविध घटकांसाठी ५ हेक्टरपर्यंतची मदत मिळवू शकतात.
जिल्हा निवडीचे निकष:
५०,००० हेक्टरपेक्षा जास्त क्षेत्र असलेले आणि राज्य सरासरीपेक्षा कमी उत्पन्न असलेले जिल्हे (NFSM-तांदूळ व गहू अंतर्गत) निवडले गेले आहेत.
आग्नेयेकडील राज्यांतील (आसाम वगळता) ज्या जिल्ह्यांत तांदळाचे क्षेत्र ५००० हेक्टर पेक्षा जास्त आहे, ते निवडले गेले आहेत.
हिमाचल प्रदेश, जम्मू-कश्मीर व उत्तराखंडमधील ज्या जिल्ह्यांत तांदूळ किंवा गहूचे क्षेत्र १५,००० हेक्टर पेक्षा जास्त आहे, ते निवडले गेले आहेत.
२९ राज्यांमधील सर्व जिल्ह्यांत NFSM-डाळिंब अंतर्गत समावेश आहे.
जास्त अन्नधान्यांसाठी (मका व बार्ली), राज्यातील ७०% क्षेत्र व्यापणारे जिल्हे निवडले गेले आहेत.
जोवार, बाजरी, रागी व लहान धान्य उगम करणार्‍या सर्व राज्यांत NFSM-न्यूट्री-सेरियल्स कार्यक्रम राबविला जाईल.
प्रदर्शनासाठी क्षेत्रमर्यादा:
ICAR आयोजित क्लस्टर फ्रंटलाइन प्रदर्शनासाठी प्रत्येक क्लस्टर किमान २५ हेक्टर असावा.
ICAR आयोजित फ्रंटलाइन प्रदर्शनासाठी प्रत्येक क्लस्टर किमान १ हेक्टर असावा.
राज्य सरकार आयोजित प्रदर्शनासाठी प्रत्येक क्लस्टर किमान १०० हेक्टर असावा (पहा. व आग्नेयेकडील राज्यांमध्ये २५ हेक्टर).
अर्ज प्रक्रिया (ऑफलाइन):
पायरी ०१: लाभार्थींची निवड पारदर्शक व वेळेवर करावी. ग्रामपंचायत या निवडीत सहभाग असावा. पंचायत संस्थाही स्थानिक पुढाकारांत सक्रिय असाव्यात.
पायरी ०२: NFSM-EC च्या मंजुरीनंतर राज्य सरकारांना निधी दिला जाईल.
पायरी ०३: राज्य सरकार PFMS/खजिनीतून निधी राज्य स्तरावर उपलब्ध करेल.
पायरी ०४: राज्य स्तर एजन्सी जिल्हा स्तर एजन्सीला मंजूर कार्यक्रमानुसार निधी देईल.
पायरी ०५: जिल्हा स्तर एजन्सी उपक्रम करणाऱ्या एजन्सी/लाभार्थ्याला निधी देईल.
आवश्यक कागदपत्रे:
आधार क्रमांक
जातीचे प्रमाणपत्र (SC/ST)
बँक तपशील
कार्यक्रमातील लाभांसाठी लागणारी कागदपत्रे प्रकारानुसार आणि राज्यानुसार भिन्न असू शकतात. अधिक माहिती साठी संबंधित अधिकार्‍यांशी संपर्क साधावा.
